Tur de Frans (franc. Tour de France), sa svojom tradicijom dugom 114 godina, danas predstavlja najveću međunarodnu biciklističku trku. Osim toga, Tur je i najpoznatija trka, a njeni organizatori se trude da održe njen imidž tako što je svake godine učine još zanimljivijom i neizvjesnijom nego prethodne. Njeno prvo izdanje je voženo još davne 1903. godine i od tada se organizuje svake godine, a jedini prekidi su bili u toku Prvog i Drugog svjetskog rata, tako da se ove godine vozi 104. po redu trka.
Danas, trka se održava u julu mjesecu i traje tri sedmice. Samo ime trke postao je sinonim za najveća imena biciklizma i biciklizam kao sport, a nalazi se na prvom mjestu prestižnih grand Tur trka i to ispred Điro d’ Italije i Vuelta a Espanje. Malo ljudi na svijetu uopšte dobije priliku da se trka za pobjedu, a učesnici su samo elitne ekipe i par ekipa koje dobiju specijalni poziv organizatora. Vozači se fizički i psihički za trku pripremaju godinama.
Svake godine ruta se mijenja, ide se kroz Alpe i Pirinije, a tradicionalni završetak trke je na Jelisejskim poljima u Parizu. To je etapa na kojoj se slavi kraj Tura, te se proslavlja pobjeda uz šampanjac.
Ukoliko pogledamo statistiku, Francuzi dominiraju na ovoj trci. Naime, nalaze se na prvom mjestu po broju pobjeda u kategoriji zemalja sa 36 pobjeda, a iza njih, na drugom mjestu je Belgija sa 18 pobjeda. Najviše pobjeda ostvario je biciklista Lens Armstrong, Amerikanac koji je nakon osvajanja titule još šest godina zaredom bio pobjednik ovog prestižnog turnira, i to u periodu od 1999. do 2005. godine.
Istorija trke
Prvi Tur de Frans je bio kreacija francuskog lista Loto, a osnivač trke je Anri Degranž. Na samom početku trka je trajala nešto više od mjesec dana i imala je pet etapa. Start je bio u Parizu, etape su trebale počinjati uveče, a završavati se narednog dana prijepodne. Međutim, organizacija je koštala mnogo, a učešće je prijavilo svega 15 vozača. Ideja je bila na ivici propasti. Zato su odlučili da smanje dužinu trke na 19 dana, a učesnicima koji ostvare prosječnu brzinu od najmanje 20 km/h na svakoj etapi je ponuđena novčana nagrada koja je u toj vrijednosti iznosila šestogodišnju zaradu radnika u fabrici.
Ta vijest je odjeknula, tako da je broj prijavljenih porastao na oko 80, uglavnom amatera, avanturista i nezaposlenih. Trka je počela 1. jula 1903. godine, a već na samom početku, zbog napora je odustalo više od pola vozača, dok ih je na četvrtoj etapi ostalo samo 24. Pobjednik trke je bio Miros Garen, sa prosječnom brzinom od 25 km/h.
Sljedeće godine su uslijedili problemi, vozači su varali, pa su čak i neki vodeći kao što je pobjednik prethodne trke, Garen, bili diskvalifikovani. Protivnički navijači su neke od njih pretukli na usponu Kol de la Republika, a sve to navelo je osnivača trke da u javnost izađe s informacijom da se Tur de Frans više neće održavati.
Ipak, naredne godine je organizovan novi Tur, sa novim pravilima. Jedanaest etapa, svaka od njih se vozila po danu, dok su pravila koja određuju pobjednika varirala. Nekada se gledalo vrijeme, a nekada poeni. Trka je ubrzo postala planetarno popularna. Sa popularnošću trke, rasla je i popularnost lista „Loto“, pa je u jednom momentu tiraž časopisa bio veći od 800.000. Za vrijeme drugog svjetskog rata, zbog objavljivanja članaka bliskih Njemačkoj, „Loto“ je ugašen, a sva imovina je zaplijenjena u korist države, uključujući i trku.
Tek u drugoj polovini dvadesetog vijeka počele su promjene pravila zbog kojih je sve više rasla popularnost trke. 1953. uvedena je zelena majica za klasifikaciju po poenima, 1961. počelo je učešće nacionalnih timova, 1980. godine broj etapa je porastao na 20 – 25… Međutim, javio se i problem dopinga, koji je kulminirao smrću Tima Simpsona 1967. godine, te se tada uvode doping kontrole.
Sedamdesetih godina dominirao je Edi Merks koji je trku osvojio pet puta. Direktor trke je bio Feliks Levitan i to je period u kome trka dobija komercijalnu stranu. Dovedeni su mnogi sponzori, a uvedena je i tačkasta majica za pobjednika brdske klasifikacije (boje kompanije iz industrije čokolade koja je sponzorisala Tur). 1984. je prvi put održana trka za žene, a osvojila je Marijana Martin.
Devedesetih godina trku je obilježio Migel Indurain koji je prvi put u istorije trke postao osvajač pet puta zaredom. Njegov rekord je kasnije srušio Lens Armstrong, međutim, kasnije je utvrđeno da je bio dopingovan te su mu rekord i titule oduzete.
Prošlogodišnji Tur je ušao u istoriju jer nijedan vozač nije odustao prije osme etape. Trku je osvojio Kris Frum, kome je to treća pobjeda. Na etapi 12 Fruma, Porta i Molema je oborio motociklista na usponu Mon Vent. Frum je jedan dio pretrčao dok nije dobio novi bicikl, ali mu je dodijeljeno isto vrijeme kao i drugim favoritima. Taj momenat je izabran za najbolji u 2016. godini.
Klasifikacija
Moderni Tur de Frans ima 21 etapu i dva dana odmora. U trci učestvuje između 20 i 22 tima, svaki sa po devet biciklista. Vozač sa najboljim vremenom je lider trke i on nosi žutu majicu, vozač koji ima najviše bodova na prolaznim ciljevima tokom etapa nosi zelenu majicu, a najbolji vozač na brdskim ciljevima nosi tačkastu. Brdski ciljevi su podijeljeni u pet kategorija, u kojima ekstra kategorija nosi najviše bodova. Najbolji mladi vozač starosti do 25 godina nosi bijelu majicu.
Dakle, najstarije i glavno takmičenje je generalni plasman (žuta majica), te pobjednik generalnog plasmana biva pobjednik trke. Prvi vozač koji je obukao žutu majicu je bio Ežen Kristov. Da bi ostvarili publicitet za tim, te timske sponzore, danas vozači daju svoj maksimum da bi sačuvali žutu majicu što je duže moguće. Rekorder je Edi Merks, koji je žutu majicu nosio na 96 etapa.
Brdska klasifikacija je uvedena 1933. godine, a tokom etapa koje imaju uspona poeni se dodjeljuju prvom vozaču koji pređe preko obilježenog brdskog cilja. Usponi su kategorizovani zavisno od procenta nagiba i njegove dužine. Što je uspon teži – donosi više poena. Na kraju Tura, vozač sa najviše poena osvaja ovu klasifikaciju i tačkastu majicu.
Klasifikacija po poenima je uvedena 1953. godine. Poeni se dodjeljuju za prvih 15 vozača na kraju svake etape i na prolaznom cilju. Za ovu klasifikaciju dodjeljuje se zelena majica i nosi je vozač koji etapu startuje sa najviše poena. Broj poena koji se dobija, zavisi od tipa etape, ravne etape donose najviše poena, dok hronometri i teške brdske etape donose najmanje poena. Ovakav sistem favorizuje sprintere, dok drugi vozači mogu biti konkurentni ako imaju dovoljan broj visokih pozicija na brdskim etapama.
Za vozače mlađe od 26 godina je dodata 1975. godine i prvi pobjednik je Frančesko Mozer, a prema novijim pravilima učestvovati mogu i vozači koji prvi put voze trku.
Na kraju Tura bude nagrađen i najbolji tim, tako što se na svakoj etapi računaju vremena prve trojice iz svake ekipe. Kako etapne pobjede donose veliki prestiž – svaki tim dolazi sa svojim sprinterom u cilju osvajanja što više etapa.
Što se tiče nagrada, one su tokom godina rasle, a dodjeljuju se za plasman na svakoj etapi i na kraju Tura. 2009. godine pobjednik tura zaradio je 450.000 evra, dok su ostali pobjednici dobijali između 8 i 25 hiljada evra.
Pravila
U većini etapa, vozači startuju zajedno. Početak se vozi bez trkanja, a zvanični start označava direktor Tura bijelom zastavicom. Vozači se smiju dodirivati, ali je guranje zabranjeno. Da bi se izbjegli masovni sprintevi, svi vozači koji završe u grupi pobjednika dobijaju isto vrijeme kao i pobjednik.
Etape se dijele na ravne, brdovite i planinske, što utiče na broj poena koji se dodjeljuju. Na ravnim etapama najveći izazovi su vjetar, kaldrme i padovi, dok na brdskim i planinskim etapama dolazi do promjena koje utiču na ukupnog pobjednika, posebno ukoliko se cilj nalazi na vrhu uspona.
Na hronometrima vozači se takmiče individualno protiv sata. Na modernom Turu, prva etapa je kratki hronometar koji se naziva prolog, a na osnovu kojeg se odlučuje ko prvog dana nosi žutu majicu.
Treba napomenuti i da svaka etapa ima vremenski limit, te ukoliko vrijeme vozača pređe limit za tu etapu – diskvalifikuju ga. Ukoliko više od 20% vozača ostane van limita zbog lošeg vremena ili padova, on može biti produžen a diskvalifikacija izbjegnuta.
Tur de Frans 2017
Ove godine trka traje od prvog do 23. jula. Započela je u Dizeldorfu, individualnim hronometrom od 13 kilometara, a završiće na Jelisejskim poljima. U odnosu na prethodne godine, ruta je nešto drugačija, interesantnija, prva brdska etapa dolazi rano, tako da, iako kao i svake godine postoje favoriti, teško je unaprijed razmišljati o eventualnim pobjednicima. Od zvučnih imena, tu je Kristofer Frum iz tima Skaj, a prate ga Alberto Kontador iz Sakso Tikofa i Vinćenco Nibali koji brani prošlogodišnju titulu.
Ove godine organizatori će pokušati šansu dati i vozačima koji dobro voze brdske i planinske vožnje, a nisu toliko dobri protiv štoperice. Naime, hronometri su kraći, pa se očekuje da će ove godine pobjednici biti brdski vozači.
Kao i svake godine, očekuju se iznenađenja u vidu mladih vozača kao što su Čavez, Fini, Roglič i Brambila. Ipak, sve oči su uprte u Skaj tim, ekipu koja godinama pomjera granice zahvaljujući tome što koriste i moderne tehnologije i naučni pristup. Skaj ekipa je poznata po analizi svih podataka te nevjerovatnoj prilagodljivošću razvoju situacije na samoj trci.
Kladionice ove godine favorizuju britanca Krisa Fruma na kojeg je trenutno ponuđena kvota 1.35, dok se pored njega ističu francuz Romain Bardet (7.50), Italijan Fabio Aru (10.00) te kolumbijac Rigoberto Uran (11.00). Ukoliko i vi imate svog favorita i pratite dešavanja na ovogodišnjoj trci, kompletnu ponudu za klađenje na pobjednika trke, možete pogledati na xlivebet stranici.
Bilo kako bilo, svi vozači već prolaze isti “pakao” kao i proteklih godina, dvadeset i tri dana vožnje po suncu, kiši, vjetru, planinama, i svega dva dana odmora.
Tur de Frans zanimljivosti
- Prema nekim istraživanjima, nakon 2004. godine, prosječna brzina na trkama je drastično opala. Švajcarski epidemiolog Perneger koji je poredio prosječne brzine na Grand Tur trkama ukazuje na moguću povezanost sa sredstvima za doping. Naime, tada su pooštrene kontrole.
- Alp d’Uez je najveći i najnačajniji uspon sa izrazito teškim uslovima, i stazom dužom od 15 kilometara.
- Etapa do Galibijea na Tur de Fransu 2011 je održana na stotu godišnjicu planina na Turu, dok je to takođe bio cilj sa najvećom nadmorskom visinom ikad: 2.645 m
- Najveći rivali u modernoj istoriji trke su Kris Frum i Nairo Kintana, dva dobra i agresivna brdaša sličnog tempa, i za sada možda i dva najbolja vozača.
- Samo 11 zemalja na cijelom svijetu je imalo pobjednike na Turu: Francuska(36), Belgija (18), Italija (9), Španija (8), SAD (7), Luksemburg (4), Holandija i Švajcarska (2), Danska, Nemačka i Irska (1).
- Preko 100 miliona ljudi iz cijelog svijeta prati trku, što uživo, što putem malih ekrana.
- Do 1960. trkači su pili alkohol da se riješe bola u mišićima izazvanih vožnjom.
- Najveća prosječna brzina Tura je zabilježena 2005. godine i iznosi 41.3 km/h.
